Al enige decennia is vodka een van de meest gedronken dranken ter wereld. Juist met de opkomst van het thuis cocktails mixen neemt deze categorie een grote vlucht door de neutrale smaak en goede mixbaarheid. In Polen denken ze echter heel anders over wat vodka moet zijn.

Door: Albert van Beeck Calkoen
Beeld: Vestal Vodka

De Schotten en Ieren bakkeleien al eeuwen over wie whisky heeft uitgevonden, net als Peru en Chili over de ontdekking van Pisco. Dezelfde strijd wordt gevoerd tussen Rusland en Polen over wodka. Of vodka, zoals ze het in Polen schrijven. En we zullen het waarschijnlijk nooit weten. Wat we wel weten is dat er historische documenten zijn die aangeven dat al in de 8^e eeuw in Polen werd gedistilleerd. Later in de 11^e eeuw werd in Polen drank gemaakt die ‘gorzalka’ werd genoemd die voor medicinale doeleinden werd gebruikt. In 1405 wordt voor het eerst het woord “vodka” gevonden en, toevallig of niet, beginnen de Polen ook de plezierige kant van dit drankje te ontdekken. Met name in de regio rondom Krakau groeit de productie, waar in de stad Poznán in 1580 bijna 700 distilleerderijen gevestigd zijn. Om maar een beeld te geven van de schaal van de productie. Een van die distilleerderijen is Zubrówka, die nog steeds een wereldberoemde vodka op de markt brengt.

Vodka uit Polen wordt vaak in combinatie met aardappelen gezien, maar eigenlijk wordt deze grondstof pas sinds kort gebruikt voor het maken van vodka. De eerste vodka’s in Polen zullen dan ook gemaakt zijn van graan en druiven. Eind 1600 kwam deze vanuit Peru aan in Polen, waar het eerst alleen door de welgestelden werd geteeld. Rond 1760 werd de aardappel het eten voor de boeren en een kleine 30 jaar later werd de aardappel als alternatieve grondstof voor distilleren gebruikt. De aardappelziekte (meeldauw) rond 1850 maakte hier echter al snel een einde aan. Nog steeds kleeft er aan aardappelvodka’s een zeker stigma dat ze inferieur zijn, wat komt doordat dit destijds de goedkoopste grondstof was om het mee te produceren. Tegenwoordig is het omgekeerde echter waar, doordat het veel intensiever is om te bewerken dan graan en bovendien een stuk duurder.

Midden 1700 ziet de Poolse adel de potentie van vodka en ze gaan de productie en verkoop helemaal naar zich toetrekken, waarmee ze in feite een monopolie creëert. De volgende twee eeuwen groeit de export explosief en wordt vodka steeds populairder. Door de introductie van industriële distillatie verandert ook het profiel van Poolse vodka van rijk en smaakvol naar meer neutraal. In 1925 wordt de hele productie en distributie door de Poolse overheid genationaliseerd. Pas in 1980 wordt dit beëindigd als de Poolse handelsunie alle distilleerderijen weer in private handen krijgt. Hiermee wordt de weg weer vrijgemaakt om de traditionele Poolse vodka in ere te herstellen.

Sinds de opkomst van vodka in de jaren ’70 van de vorige eeuw is de norm een ‘cleane, pure, smaakloze’ drank. Veel Poolse vodka’s voldoen echter júist niet hieraan, maar hebben door hun productieproces en de grondstof heel veel smaak. Onder kenners is er dan ook een stijgende waardering voor deze distillaten die veelal van rogge of aardappelen zijn gemaakt. De diversiteit in smaak is enorm en deze vodka’s laten zich drinken als een goede whisky!

Vestal Vodka
Dit merk brengt verschillende soorten vodka op de markt, allen gemaakt van andere aardappelrassen. De verschillen in smaak zijn dan ook groot, niet in de laatste plaats doordat elke vodka slechts 1 x is gedistilleerd om de smaken optimaal te bewaren. Heel bijzonder is dat ze vintage vodka’s uitbrengen, dus van één enkele oogst en van een enkel ras aardappelen.

Chopin Vodka
Een van de eerste nieuwe merken die in de jaren ’90 werd opgericht was Chopin Vodka. Zij ambieerden juist een smaakvolle vodka en brachten allereerst hun Potato Vodka op de markt, romig en aards. Inmiddels brengen zij als enige ter wereld een range vodka’s van verschillende grondstoffen, aardappel, rogge en tarwe, op de markt.

Zubrowka Vodka
Iedereen kent deze vodka door de spriet bizongras die in elke fles zit, die bovendien is gemaakt door een van de oudste distilleerderijen in Polen. Deze roggevodka is vermengd met een extract van bisongras en heeft daardoor een lichtgroene tint. Nadat deze blend een paar dagen heeft gerust wordt de grasspriet toegevoegd. De herbale smaak van het gras is duidelijk aanwezig en door het wat lagere alcoholpercentage bovendien een heerlijk zachte vodka.

Konik’s Tail Vodka
Dit is bijna letterlijk een one-man-brand: Pleurat Shabanil verbouwt, oogst en fermenteert zijn gewassen zelf. Enkel bij de distillatie wordt hij bijgestaan. Zijn vodka bestaat uit 3 soorten graan: Spelt, rogge en tarwe, die hij oogst voordat ze rijp zijn. Het resultaat is een buitengewoon smaakvolle vodka, licht peperig met iets framboos en chocolade in het palet. De naam is afkomstig van Poolse wilde paarden, de Konik, die zo zeldzaam zijn dat hun verschijning wordt gezien als teken voor een goede oogst.

Belvedere Vodka
In 1993 werd deze vodka gelanceerd, die geheel uit Dankowskie Rogge wordt vervaardigd. Zeer zacht en toch vol van smaak met een heerlijke bite van de rogge. Belvedere wordt gemaakt in Polmos Zyrardów, een ruim 100 jaar oude distilleerderij in centraal Polen. Het merk is vernoemd naar het Belweder Paleis in Warschau, dat ook op de fles is afgebeeld.